गंधावर्त

* 'मिळून साऱ्याजणी' मासिकाच्या फेब्रुवारी २०२५ अंकात ही कथा प्रसिद्ध झाली होती. *

 

 

गंधावर्त 

मुक्ता 'असरार' 

 

सांज होतेवेळी तुमची डॉर्मिट्री बव्हंशी रिकामी असायची, तेव्हा यायचे मी कधीकधी – तूही नसायचीस तेव्हा.
तुझं व तुझ्या बंक पार्टनरचं सामायिक कपाट उघडायचे, एकामागून एक तुझे कॉस्मेटिक्स बाहेर काढायचे, हुंगून पहायचे, पुन्हा कप्प्यात ठेवून द्यायचे. आमच्या डॉर्मिट्रीसारखीच ही आणखी एक मोठ्ठी खोली: हवेशीर, ऐसपैस, बंकबेड्सने भरलेली. पण तुमच्याइथे उजेड बराच रेंगाळायचा. त्या-त्यावेळी हजर असलेल्या कुठल्याच मुलीनं तुझ्यापाशी चुगली केली नसावी. त्यांना वाटत असेल तुझ्या परवानगीनंच चाललीय ही शोधाशोध.
मॉइश्चराइजर, दोन प्रकारची तेलं, शांपू, सनस्क्रीन, लिपबाम, काजळ, इम्पोर्टेड काहीतरी - परक्या शब्दांखाली बारीक अक्षरांत लिहिलेले इंग्रजी अर्थ कायम विसरून जायचे मी. कप्प्यात मागच्या बाजूला जादा साबणांची एक-दोन खोकी, औषधी मलमं...हं, टॅल्कम पावडर वापरत नाहीस. पण 'तो' गंध हवाय मला...कुठाय तो?
प्रत्येक खोक्याचा, बाटलीचा, डबीचा मी अंतर्बाह्य वास घ्यायचे.
तुझ्या पलंगाच्या उशाशी भिंतीला टेकवून ठेवलेला 'कोआला' – विमानात बसून, ऑस्ट्रेलियाहून आलेला – बिनपापण्यांच्या डोळ्यांनी सारा उद्योग पाहत असायचा. त्याच्या नजरेत नापसंती दिसायची, पण त्यानंही तोंड उघडलं नसावं कधी. तो सदैव सर्वांकडे जरा संशयानंच बघायचा म्हणा. कुणालाच त्याचं फारसं अप्रूप नव्हतं – कोआलाची ‘क्रेझ’ नव्हतीच कधी. केस खरखरीत, नखंही शुद्ध जंगली वाटावी इतकी टोचरी. तुझा मात्र तो लाडका, नि तू... तुझ्या वासानं नादवलं होतं मला. 'वास?' छे, गंध!

 

त्यादिवशी रडता रडता मिठी मारलीस तेव्हापासून सगळं नुसतं अस्वस्थ अस्वस्थ - केसांचा ओलसर गारवा, आसवांची ऊब, नि तो गंध. काय केलं त्यानं मला?
माझा घोडा आपणहून बाजूला झाला. वेगळाच घोडा बेफाम दौडू लागला माझ्यात. अस्सं. पण शिरला कसा तो या रानात?
कपाटातील तुझे कप्पे मी अनेकवार काळजीपूर्वक तपासले. त्या बाटल्या, त्याच डब्या आणि तेच संथपणे कमी होत जाणारे आतले पदार्थ. खाली अंथरलेला स्वच्छ कागद. कुठे डाग नाही, कशावर चिकटा नाही.
शक्य तितक्या अचूकपणे मी सारं जागेवर ठेवत असे. ...त्या रात्री तुझं सांत्वन करत तुझ्या अंगालागी तसंच उभं रहावं अशी तीव्र इच्छा ज्यामुळं झाली, तो गंध - त्याचा छडा लागलाच पाहिजे. ती बाटली सापडताच सरळ खिशात टाकायची, संधी साधून मैदानाजवळच्या कुंपणाबाहेर भिरकावायची, म्हणजे ही फणफण उतरेल, तगमग थांबेल अशी माझी कल्पना होती. 

 कपाट बंद केल्यावर साधारण पाच-दहा मिनिटांत खो-खोचा शेवटचा डाव संपवून तुमची टीम डॉर्मिट्रीत यायची. पावलांचा दणदणाट, घामाचा दर्प, बडबडीची लाट यायची.
मातकट कपडे, दमलेले केस, याही अवस्थेत कुठेसा लपलेला तो गंध....तुला सांगितलं नाही मी तेव्हाही, नंतरही.

आंघोळीची तयारी करण्यासाठी तू कपाट उघडायचीस. दोनतीनदा, मला आठवतं, डोळे बारीक करून आपला कॉस्मेटिक्सचा विभाग तू निरखलास. शेजारल्या पलंगावर बसून, हातांवर रेलून मी तुझ्याकडं पाहत असायची. कपाट लावता लावता तुझं लक्ष जायचं माझ्याकडे, तेव्हा छानसं हसत मानेनंच विचारायचीस: 'काय, अं?'

एकदा तू बंक-पार्टनरला झापलंसदेखील माझ्यासमक्ष. "अगं कुणीतरी आपलं कपाट उचकतंय."

"अच्छा? काही गायब झालं का?"

"नाही गं, तसं नाही पण...तुझे कप्पे नाहीत का विस्कटलेले? मी दिवसभर ग्राउंडवर असते, तुला माहित आहे - मॅचेस जवळ आल्यात. जरा लक्ष देत जा कपाटाकडे - की मागल्यावेळप्रमाणं तूच वापरलंस काहीतरी? हरकत नाही, पण सांगून घ्यायचं ना..."
मी तुझ्याकडे पाहत बसून होते शेजारच्या पलंगावर. आपली नजरानजर होताच झापणं-बिपणं पुढे सुचेना तुला. अवाक्षर न बोलता पाठमोरी होऊन तू कपड्यांच्या घड्या घालू लागलीस.

गंध कॉस्मेटिक्समधे नव्हता हे पुरतं समजलं. उचकापाचक बंद. फक्त वाट पहायची तुझी. 

आपण गप्पा मारायचो, पहाटे मुख्य गेटपर्यंत एकत्र फेरी मारायचो. विशेष काही नाही. का बाळगत होतीस मला तू? का घोटाळू देत होतीस स्वतःभवती? हो! हो, मला वाटायचं, की तू मला बाळगते आहेस, नि मला ठाव नसलेलं काहीतरी त्यात आहे.
गंधाचं वेड दूर जाऊ देत नव्हतं. विचारण्याचं धाडस होत नव्हतं.
 
सर्व डॉर्मिट्रीजना गर्द निळ्या रंगाच्या छोट्या बाल्कन्या होत्या. सामान्यतः शनिवार-रात्री कोआलाला घेऊन तू तुमच्या बाल्कनीत बसायचीस. त्यावेळी तुला एकांत हवा असे - तुमच्याइथं सर्वांना माहित होतं.

एके शनिवारी मी थेट त्या बाल्कनीचं दार वाजवलं. दारापासच्या पलंगावर बसलेल्या घोळक्यानं गप्पा थांबवून मला इशारा केला. मीदेखील खुणेनंच सांगितलं, 'ती आणि मी काय ते बघून घेऊ.' 

"कोण आहे?"

"मी."

"अच्छा? 'मी' कोण?"

"मी. दार उघड."

"का?"

"उघड ना."

"का."

"उघड ना... दोन मिनिटं. प्लीज."

जेमतेम शिरता येण्याएवढी फट निर्माण झाली.

"काय झालं?"

"मी...म-"

"बस."

मी तुझ्याशेजारी. माझ्याशेजारी अरूंद कोपऱ्यात कोआला.

आकाशात पौर्णिमा, भवती अस्तर-अंधार. मी तिरमिरीत तुझ्या नाकाखाली ओठ ठेवले. तुझ्या ओठांवर ते नीटच घसरले. तुझे ओठ रेखीव, पूर्णाकार - उमलले.
खुद्द तोंडांची, जिभांची, नाकांची, जिवण्यांची, दातांची परस्परांना भेटण्याची ही तऱ्हा होती. खो-खो खेळणाऱ्या, कार्यक्रमांचं नियोजन करणाऱ्या तुला; गाणाऱ्या, इतिहास, व्याकरण समजावून सांगणाऱ्या मला ठावूक असो वा नसो, शरीराला ती बरोब्बर ठावूक होती. शरीर नेहेमीच कसं सज्ज असतं साऱ्यासाठी? मनाला पत्ताच नसतो या तयारीचा? एकमेकांच्या लाळेत जिभा लोलवण्याबद्दल, दातांनी ओठांचे नाजूक घास घेण्याबद्दल आपलं काय मत आहे; अगदी आता-आतापर्यंत या कृतीच्या उल्लेखाने आपण कसे फिदीफिदी हसायचो...बकवास झटकून शरीर पाहिजे ते मागतं, मिळवतं. 

माझा अंगठा तुझ्या गालावर, बोटं मानेवर ठसली होती. दुसरा हात जमेल तसा तुला कवटाळत होता. तुझे दोन्ही तळवे माझ्या गालांवर होते. त्यांच्या पोकळीत दमटपणा जाणवत होता. टेकड्यांच्या दिशेने निघालेला थंड वारा अर्ध्या बाह्यांतून आत घुसत होता. आपले उच्छ्वास दारापलिकडे ऐकू गेले नसतील ना...?

तू मला अलगद दूर सारलंस. मी डोळे उघडले. माझ्या तोंडून 'सॉरी' किंवा तत्सम काही निघायच्या आत विस्कटलेले केस सावरत, श्वासांचे लगाम खेचत तू म्हणालीस, "झाली दोन मिनिटं."

निमूट आत आले मी. क्षणिक सांडलेला चंद्रप्रकाश गोळा करून घेत दार हलकेच बंद झालं.
 
गंध तुझा होता. त्याला नाव असो-नसो, त्याचं भान असो-नसो; तुला - तुझ्यावर तो असणार होता.
'मिळालं ना उत्तर? शोध संपला. आता तिला त्रास द्यायचा नाही' - मी स्वतःला बजावलं, व उगाच धुमसले.

आपण पुन्हा भेटू लागलो, गप्पा मारू लागलो, 'वॉक'ला जात राहिलो - 'तिकडे' मात्र फिरकलो नाही. 

 

 

* * *

ते वर्ष संपलं. मी बाहेर पडले. तू तिथेच राहिलीस. काही महिन्यांनी पत्र आलं. तू बोलावलंस. मी आले.

आता तू सिनियर होतीस, डॉर्मिट्रीऐवजी प्रत्येकाला स्वतंत्र खोल्या होत्या. 'चायला, निदान असली ऐट मिळते म्हणून तरी इथून जायला नको होतं!'

सॅक जमिनीवर ठेवून मी खोलीभर नजर फिरवली. ह्म्म. नॉट बॅड.

 

"कशी आहेस?"

"तू कशी आहेस?"

"ए, मी आधी विचारलं-"

"मग? मी जास्त मनापासून विचारलं! सांग आता."

यावर मी निःशब्द. गंधाचा वेध घेत राहिले. चक्क पत्रालाही होता तो - की भास झाला मला?

नजरेत नजर घालून आपण काय पाहत राहिलो इतका वेळ?

"मी हवीय ना तुला?" तिचा प्रश्न.

माझ्या घशातून आवाज फुटेना.

"- हवीय ना?"
 

मान गुपचूप हलली. तू थट्टेत हसशील असं वाटलं - हसलीस, पण त्यात थट्टा नव्हती.

गुडघे गादीत रोवून तू उठलीस. बंद खिडक्यांचे पडदे सारलेस. माझ्याजवळ बसत कुजबुजलीस, "घे मग."

गंधाची माळ माझ्या गळ्यात चढली.

 

© मुक्ता असनीकर