ल्येव तॉलस्तोय लिखित 'इवान द फूल' (Ivan the fool) या कथेचा वामन जनार्दन कुंटे यांनी "भोळ्या रामजीचें रामराज्य" नावाने केलेला (प्रथमावृत्ती १९५२, परंधाम प्रकाशन) स्वैर मराठी अनुवाद नुकताच वाचनात आला. कथेला भारतीय ढंग देण्यात आल्याने खरंतर या अनुवादाला रूपांतर म्हटलं पाहिजे. श्री. कुंट्यांच्या प्रस्तावनेतील काही परिच्छेद इथे उद्धृत करण्यास मला आवडेल:     (गोष्टीतील ) ... तीन भाऊ समाजातील तीन प्रकारच्या लोकांचे प्रतीक आहेत - नेताजी - थोरला भाऊ - लष्करातील मोठा हुद्देदार. धनाजी श्रीमंत व्यापारी आणि रामजी कष्टाळू शेतकरी. यांतील पहिले दोघे प्रतिष्ठित मानले जातात आणि तिसरा हीन समजला जातो. पण वस्तुस्थिति काय आहे? पहिले दोघे ही बांडगुळे आहेत. त्यांचें जीवन रामजीच्या कष्टांवरच अवलंबून आहे. पहिल्या दोघांचें जीवन बाह्यता भपकेदार, बिनकष्टाचे, मान-मान्यतेचें आहे. पण त्या दोघांच्याहि जीवनात भयंकर चढउतार होण्याचा केवढा धोका आहे! रामजीच्या जीवनात भपका नाही, पण चढउतारहि नाही. नदीच्या प्रवाहाप्रमाणे तें संथपणें चाललें आहे. त्यात सुखदुःखाचे मोठे प्रसंग नाहीत पण शांति व समाधान आहे. पण दु

 वास्तविक घटना आहे की दंतकथा ते ठावूक नाही.   दिग्विजयाची पताका फडकवत सिकंदर आफ्रिकेत पहोचला. ग्रीकांच्या दृष्टीने रानटी असलेले आफ्रिकन लोक गुण्यागोविंदाने आपापल्या टोळ्यांत रहात होते. त्यांना 'दिग्विजय' म्हणजे काय ते कळणे शक्य नव्हते. सिकंदराचे स्वागत झाले, टोळीतील माणसांनी त्याला आपल्या नायकाकडे नेले. नायकाने 'या पाहुण्याला थैल्या भरून अन्नधान्य, खाद्यपदार्थ देण्यात यावेत' असा आदेश दिला. सिकंदर बुचकळ्यात पडला.  नायक म्हणाला, "आपण इतक्या दूरवर आलात त्या अर्थी आपल्याकडे दुष्काळ पडला असावा, अन्नटंचाई निर्माण झाली असावी, आपल्याला मदतीची गरज असावी असे आम्हाला वाटले. अन्यथा आपला देश सोडून, माणसांचा जथा घेऊन दूर-दूरवर भटकण्याचे कारण काय!" इतका भाबडा, सरळसोट प्रश्न ऐकून सिकंदर मनातल्या मनात वरमला. तरी आपली बाजू सावरून घेण्याकरता चटकन् म्हणाला, "नाही, अन्नासाठी मी तुमच्या प्रांतात आलो नाही. मला तुमच्या चालीरितींची माहिती करून घ्यायची आहे, तुमच्याशी स्नेह करायचा आहे." या उत्तराने नायकाचे समाधान झाले.   काही वेळाने परिपाठानुसार न्यायदानाचे सत्र आरंभले. दोन मा

चार चोरांनी सावकाराच्या घरावर दरोडा घालून बरंच मोठं घबाड मिळवलं. मुद्देमाल घेऊन चौघेजण वाटणी करण्सासाठी गावाबाहेरील स्मशानात गेले. एकाच्या मनात आलं, एका फटक्यात इतका सारा ऐवज मिळण्याची ही पहिलीच वेळ. हा प्रसंग साजरा केला पाहिजे. मालाला हात लावण्यापूर्वी देवाला गोडाधोडाचा नैवेद्य दाखवला पाहिजे. तेव्हा चौघांपैकी दोघांनी सकाळ होताच पुढल्या गावात जाऊन मिठाई आणावी आणि तोवर अन्य दोघांनी झाडाखाली ऐवजाची राखण करत बसावं असं ठरलं. आतापावेतो चौघांचा एकमेकांवर विश्वास होता, पण तासागणिक प्रत्येकाच्या मनात लोभ वाढीस लागला.  दुसऱ्या दिवशी बाजारात गेल्यानंतर त्या दोघांनी आपापसात खलबत केलं. 'आपण इथेच पोटभर मिठाई खाऊ. मग आणखी मिठाई विकत घेऊन तीत विष कालवू, व ही मिठाई प्रसाद म्हणून त्या दोघांना खाऊ घालू. ते मरतील, आपला हिस्सा वाढेल!' मालाची राखण करत बसलेले काही कमी नव्हते. त्यांनीही खलबत केलं. 'ते दोघेजण झाडाखाली येताच त्यांची मुंडकी छाटून टाकू. तेवढेच दोन वाटेकरी कमी!' मिठाई घेऊन येताच त्या दोघांची शिरं धडावेगळी करण्यात आली.  त्यांनी आणलेल्या विषारी मिठाईवर ताव मारत असता हे दोघे गतप्राण

 सुखं-दुःखं, खुशाली-अखुशाली, आयुष्यातील उत्पातांमागे काही ठोस कारण नसतं, असं म्हणता येईल. किंवा जणू आपलं स्वतःचं एक अदृश्य गणित, अगम्य वेळापत्रक असल्याप्रमाणे यायचं तेव्हा ते बरोब्बर येतात, असंही म्हणता येईल. उधाण वारा झाडांशी खेळतो त्याप्रमाणं आयुष्य आपल्याला गदगदा हलवतं, आपल्या दारावर टकटक करतं, सुरक्षिततेचा आभासी कोश  भेदून आपल्याला गाठतं - गाठतंच. सारंकाही सर्वदा आपल्या मनासारखं होत राहिलं असतं तर आपण आनंदी ठरलो नसतो. आज आपण ज्या गुंगीत, बेशुद्धीत, धांदलीत  रोजचा दिवस ढकलतो ती गुंगी मग अत्यधिक गाढ असती. तरंगहीन, स्तब्ध डबक्याप्रमाणे बधिरतेने आपण जगलो असतो. मृतावस्थेत जे स्थैर्य असतं, जी निश्चिंतता, सुरक्षितता लाभते ती व तितकीच आपल्याला लाभली असती. एक साधू होता. तो प्रवचनं देत असे, लोक ऐकावयास येत, काही शिधा-पत्र देत. लोक साधूपुढे आपली गाऱ्हाणी मांडायचे, आपलं दुःख सांगायचे. लोक सदानकदा इतके रंजले-गांजलेले असतात याचा त्याला विस्मय वाटे, वाईटही वाटे. देवाकडे त्यानं कध्धीच काही मागितलं नव्हतं. एकदा देवाशी बोलता बोलता तो म्हणाला: "आजवर मी तुझ्याजवळ काही मागितलं नाही. आज मागतो: माझ्