* ईमेल खातं बददल्यामुळे जुनी पोस्ट पुनःप्रकाशित करतेय *     कोरोना विषाणू - दोष वटवाघळांचा नाही, माणसाचा आहे   निक पॅटन वॉल्श, वास्को कोटोविओ   |  सी.एन.एन. , मार्च २०, २०२०    मराठी भाषांतर: मुक्ता 'असरार' वटवाघूळ: अलिप्त, निशाचर, दाटी करून राहणारा प्राणी. वटवाघळाला कोरोना विषाणूचा संभाव्य स्रोत मानलं गेलं आहे. तथापि आपल्या दैनंदिन आयुष्यात उलथापालथ घडवणाऱ्या या रोगाचा प्रसार होण्यास वटवाघूळ जबाबदार नसून आपणच जबाबदार आहोत यावर काही वैज्ञानिकांचं एकमत आहे. प्राणिशास्त्रज्ञ व रोग-विशेषज्ञांनी सी.एन.एन.ला दिलेल्या माहितीनुसार मानवी वर्तणुकीतील बदल - मानव करीत असलेला नैसर्गिक अधिवासांचा विनाश; तसंच त्याचं प्रचंड संख्येने, जलदगतीने पृथ्वीवर संचार करणं - यामुळे आतापावेतो निसर्गात कुलूपबंद असणारे विकार मानवामधे वेगाने प्रवेश करत आहेत. कोरोना विषाणूची उत्पत्ती मुळात कशी झाली याचं खात्रीशीर उत्तर वैज्ञानिकांना अद्याप गवसलेलं नाही. संशयित प्रजातीतील जिवंत विषाणूचं पृथक्करण करता आल्यास त्याचा मूलस्रोत सिद्ध करता येईल - हे फार जिकिरीचं ...

    * ईमेल खातं बददल्यामुळे जुनी पोस्ट पुनःप्रकाशित करतेय * कोरोना-साथीचं खापर वटवाघूळांवर फोडणं ही चूक   पीटर अ‍ॅलागोना  |  'दि कॉन्व्हर्सेशन ',  मार्च २४, २०२०   मराठी भाषांतर: मुक्ता 'असरार'    नाइमे ह् नाईमी (Naeemeh Naeemei) या इराणी चित्रकर्तीच्या ' ड्रीम्स बिफोर एक्स्टिंक्शन '   चित्रमालेतून   कोविड-१९ कोरोना विषाणू उत्पत्ती  संभाव्यतः वटवाघुळांमधे झाल्याचं निदर्शनास आणणाऱ्या जिनोमिक (जिनोमिक्स = गुणसूत्र-संचाचं विज्ञान) संशोधनाला  माध्यमांतून प्रसिद्धी मिळाली आहे. एक मोठीच चिंता डोकं वर काढतेय - घाबरलेली जनता व गैरमाहिती मिळालेले अजाण अधिकारी रोगाच्या साथीवर नियंत्रण मिळवण्याच्या भरात या अद्भुत जीवांचा संहार करतील असा धोका निर्माण झाला आहे. ...जरा लक्षात घ्या - पूर्वीदेखील असले उपाय निष्फळ ठरले आहेत. वटवाघूळ हा प्राणी आपली कशी मोलाची मदत करतो, या प्राण्याला संरक्षण मिळणं किती अत्यावश्यक आहे, ते धोक्यात आलेल्या प्रजाती व जीवशास्त्रीय वैविध्यावर लक्ष केंद्रित करणारा पर्यावरणीय इतिहासकार या नात्यानं म...

 Flowers are dreams.   Fragrance is memory.   A great poet is a charming old dress that still fits.  A shy poet is the quivering hind-leg of a fly.  A reader is but an invisible finger. Sound is Matter waking up.   Sleep is cotton candy. The Universe flaunts us, and we are welcome.

You wore black I wore white I couldn't resist the dinner invitation - Isn't this how we are supposed to fall back into Memory?   We walk, the unspent winter Jingling in our pockets. We stop to contemplate a parched, old fountain, Vacant signs of a bird.  Loosely I decline One invitation after another. Why are you back? And gone again?  I am sorry but your absence, Amongst all this death, Goes unsuspected. The news of your return Grazes me. It takes an endless night  For your voice To reach me through the microphone slot. Why? Why would the sunken faces reappear? They better not, I think. And who would dally with such invitations?

  हाकुइन एकाकु - सतराव्या शतकातील झेन गुरु. जपानी झेन बौद्ध परंपरेतील अतिशय प्रभावशाली व्यक्तिंमध्ये त्यांची गणना होते. हाकुइनच्या घराजवळ वाण्याचं दुकान होतं. वाण्याची मुलगी अतिशय रूपवान. एके दिवशी तिच्या पालकांना आपली ही अविवाहित कन्यका गरोदर असल्याचं समजलं. घरात कोण हाहाकार माजला! 'कुणी केलं हे? कुणाबरोबर शेण खाल्लंस? नाव सांग त्या हरामखोराचं!' पण पोरगी काही केल्या तोंड उघडेना. अखेर घरच्यांचा छळ असह्य होऊन तिनं हाकुइनचं नाव घेतलं.   संतापदग्ध वाणी व त्याची बायको हाकुइनच्या घरी गेले. त्याला घडल्या प्रकाराचा जाब विचारला. हाकुइननं त्यांची आरडाओरड शांतपणे पाहिली, ऐकून घेतली. "अस्सं?" इतकाच उद्गार बाहेर पडला त्याच्या तोंडून. 'काय निर्लज्ज, नीच माणूस आहे! हा कसला डोंबलाचा गुरु!'    मूल जन्माला आल्यानंतर वाण्याने ते हाकुइनकडे सोडून दिलं. दरम्यानच्या काळात या प्रकरणामुळे हाकुइनची पुष्कळ छी-थू झाली होती - जवळपास सर्व शिष्य सोडून गेलेले, धर्मसंस्थेनं आर्थिक सहाय्य थांबवलेलं. मात्र हाकुइनला या गोष्टींचं शल्य नव्हतं. तो बाळाचा प्रेमाने सांभाळ करू लागला. भिक्षा...

मौलिंगपुत्त - एक प्रकांड तत्त्ववेत्ता, गौतम बुद्धाचा समकालीन. तात्त्विक वादचर्चांमधे भाग घेऊन त्यानं मोठमोठ्या पंडितांना नमवलं होतं. गौतम बुद्धाबद्दल पुष्कळ ऐकून असल्यामुळे त्याच्याशी वाद करण्याची मौलिंगपुत्ताला फार इच्छा होती. समविचारी तत्त्वज्ञांचा गट घेऊन मौलिंगपुत्त बुद्धभेटीस आला. नम्र अभिवादन करून म्हणाला: “तुमच्याशी खुली वादचर्चा करण्याची मला इच्छा आहे. मात्र वादाची एक अट आहे, ती अशी: जर तुम्ही हरलात, तर आपल्याभवती जमलेल्या साऱ्या शिष्यगणांसह आपण माझं शिष्यत्व पत्करावं. जर मी हरलो, तर मी व माझे सहकारी आपलं शिष्यत्व पत्करू.”   गौतम बुद्ध म्हणाला, “हो, अवश्य. का नाही! माझीसुद्धा एक अट आहे. लगोलग चर्चेला सुरुवात करू या नको. तू आणि तुझे सहचर दोन वर्षं या इथे मौनात बसा. दोन वर्षं पुरी झाली की वाद घालू - हवंतर मी आठवण करून देईन. चालेल?”  मौलिंगपुत्त व त्याच्या सहकाऱ्यांनी आपापसात मसलत करून ही अट मंजूर केली. आपला निर्णय ते बुद्धाला सांगत होते तोच खदखदा हसण्याचा आवाज त्यांच्या कानी पडला. शेजारच्या वृक्षाखाली बुद्धाचा एक शिष्य बसला होता. न्यारी असामी होती बरं ही....

  एक होता राजा. बुद्धाला भेटण्याची त्याची इच्छा होती.  बालपणापासून मनावर ठसवण्यात आलेल्या, दरबारात पाळल्या जाणाऱ्या शिष्टाचारांचा परिपाक म्हणून बुद्धाच्या भेटीस जाताना काहीतरी घेऊन जावं - एखादा उपहार, नजराणा...रित्या हाती जाणं बरं नव्हे - असं त्याला वाटत होतं.    आपली पत्नी बुद्धाला अनेकदा भेटली आहे, हे राजाला ठावूक होतं.  त्या रात्री शयनगृहात बुद्धभेटीचा विषय निघाला. "...आपल्या संग्रहातील मला प्राणप्रिय असलेलं ते अत्यंत दुर्लभ, तेजस्वी रत्न, जे डोळा भरून पाहण्याची संधी आजवर फार थोड्या लोकांना लाभलीय - ते रत्न बुद्धाला पेश करावं असं मला वाटतं. यापूर्वीही सम्राटांनी, राजे-रजवाड्यांनी, धनिकांनी बुद्धाला तऱ्हतऱ्हेच्या मौल्यवान वस्तूू भेट म्हणून दिल्या असतील. पण हे रत्न म्हणजे... अवघ्या जगात याच्या तोडीस तोड नसेल. हा नजराणा पाहून बुद्ध प्रसन्न व्हावा, आणि आमची भेट बुद्धाच्या सदैव स्मरणात रहावी अशी माझी इच्छा आहे. तुमचं काय मत?"    राजाची ही राणी स्पष्टवक्त्या, मिष्किल स्वभावाची होती - बुद्धासंबंधी चाललेलं राजेशाही थाटातलं बोलणं ऐकून खुदुखुदु ह...

 * ईमेल खातं बदलल्यामुळे जुनीच पोस्ट पुनःप्रकाशित करतेय *   J. KRISHNAMURTI: I want to immortalise the me. I do it through books, writing a book, and say, famous book. Or I paint. ...Through works, through good acts, through building this or that, I immortalise myself. ALLAN ANDERSON: This has very pernicious effects within the family, because we must have a son in order to - K: carry on. A : - immortalise the name in time. K: Therefore the family becomes a danger. ...So, look what we have done, sir: the ancient Egyptians immortalised themselves, made their life immortal by thinking, carrying on. And the robbers come, and tear it all to pieces. Tutankhamen is merely a mask now, a golden mask with a mummy, and so on. ...Man has sought immortality through works, through every other way. What is immortality? - Not the book! A : Oh no. K: Not the painting which I have done, not, going to the moon and putting some idiotic flag up there. Not, living a righteous life...

* मी स्त्रीवादी नाही, परंतु लेखिकेच्या स्त्रीवादाला माझा आक्षेप नाही.  * मूळ लेख - 'द न्यू यॉर्कर' (ऑनलाइन आवृत्ती ) ऑक्टोबर २०१७  भाषांतर  प्रथम-प्रकाशन - 'मिळून साऱ्याजणी' मासिक (फेब्रुवारी २०२०) , लेखिकेच्या संमतीने    'ब्रा' न घालण्यातलं सुख   हिलरी ब्रेनहाउस मराठी भाषांतर: मुक्ता 'असरार' ( भाषांतर © मुक्ता असनीकर) पेरुमधील सेक्रेड व्हॅलीत राहत असताना एके सकाळी लुईसानं (माझी मैत्रिण) मला विचारलं: "तू ब्रा का घालतेस?"  भाड्याने घेतलेल्या घराच्या स्वयंपाक-खोलीत आम्ही उभ्या होतो. चहाचं आधण उकळत होतं. टीशर्टच्या आत मी स्पेशल अंडरवायर ब्रा घातली होती - स्ट्रॅप्स घट्ट अ‍ॅडजस्ट केलेले, दोन्ही डीडीडी कप्स पूर्ण ओथंबलेले. तिच्या अंगावर करड्या रंगाचा ढगळ स्वेटशर्ट होता. आत काहीच नव्हतं. "- घालावी लागते म्हणून." उत्तर देताना किंचित हसू फुटलं मला. प्रश्नाचा सूर असा होता की जणू ही ऐच्छिक बाब असावी. "अगं, ब्रेस्ट्स खूप मोठ्ठे आहेत माझे." "माझेही," ती म्हणाली. मग तिनं आपला शर्ट वर उचलला. तिचेही स्तन चांग...

  'केल्याने भाषांतर' या त्रैमासिकात ( ऑक्टोबर-डिसेंबर २०१७) हे पुस्तक परीक्षण प्रथम प्रकाशित झालं होतं.      लेखिका : काझुमी युमोतो  (जपानी पद्धतीनुसार आडनाव आधी) मराठी अनुवाद: 'दोस्त' (रोहित अक्षरसाहित्य, २०१५) अनुवादक: चेतना सरदेशमुख-गोसावी आणि मीना आशिझावा पृष्ठसंख्या: ११३ जपानी प्राथमिक शाळेच्या एकाच यत्तेत शिकणाऱ्या मित्रांचं त्रिकूट. त्यातल्या एकाची दूरगावी राहणारी आजी वारते. तो अंत्यसंस्काराला जाऊन येतो, दोघा मित्रांशी त्याबाबत सविस्तर बोलतो. 'मृत्यूचा अनुभव नेमका कसा असेल??' तिघांच्या मनात जबरदस्त कुतूहल दाटतं. 'शहराच्या जुन्या भागात राहणारा एकाकी म्हातारबुवा कधीही गचकू शकतो' असं योगायोगाने कानी पडल्यावर तिघे बहाद्दर चक्क त्याच्यावर पाळत ठेवू लागतात! या हेरगिरीचं पुढे काय होतं?... म्हातारबुवाचं काय होतं?...       लहान मुलांकरता लिहिणं म्हणजे आंजारागोंजारी करणं, 'तात्पर्या'ची घुटी पाजणं, आपले धार्मिक-नैतिक-राजकीय-सामाजिक-कलात्मक मताग्रह मुलांच्या गळी उतरवणं असं चित्र बव्हंशी दिसून येतं. तथापि जगभरातील काही प्रतिभावान लेखक हे...

‘कुत्र्यावरून शिव्या घालायच्या नाहीत’; ‘कुत्र्याला नावाने हाक मारायची, ‘कुत्रा/कुत्री’ म्हणायचं नाही' - कुत्रं पाळणाऱ्यांचे आवडते नियम.  मी विचार करून शिव्या घालत नाही. कुत्र्यावरून शिवी देता-देता स्वतःला ब्रेक लावणं माझ्याने जमलं नाही बुवा. पण तू घरात आलीस, नि त्या शिवीत घुसलीस, तिचा प्रोटोटाइप झालीस! ‘ए कुत्र्या / ए कुत्रे’ म्हटलं, की तू आठवायचीस, हसू यायचं. तुझे डोळे. …आम्ही बागेत फिरायला आलो होतो फक्त. इतर कुत्र्या-मांजरांपासून अंग चोरून उभी होतीस गाडीच्या एका कोपऱ्यात. पंजे शरीराच्या मानाने छोटे होते. मागचा उजवा पाय दुखरा होता, अधून-मधून हळूच झटकत होतीस. अ‍ॅक्सिडेंट झाला होता तुझा लहानपणी. ...ते टपोरे डोळे : हात फिरून फिरून गुळगुळीत झालेल्या दाट सागवानी रंगाचे. ‘मला कळतं सगळं’, आणि ‘मला काsही फरक पडत नाही’ या दोन गोष्टी एका दमात म्हणणारे डोळे.  प्रत्येक प्राण्याची, पक्ष्याची, झाडाची एखादी लकब असते, किंवा प्राणी पाळल्यानंतर असलं काहीतरी माणसाच्या लक्षात येतं - तू डोळा मारायचीस!   ...खरंच कळायचं तुला सगळं. शेपटीच्या पांढऱ्या गोंड्याचे अगदी टोकाचे केस काप...