* ईमेल-खातं बददल्यामुळे जुनीच पोस्ट पुन्हा प्रसिद्ध करतेय. *   वनस्पतितज्ञ प्रा. हेमा साने यांच्या 'कमळ' नामक पुस्तिकेत राजकमळाबद्दल (जायंट वॉटर लिली - Victoria amazonica / Victoria regia) सुरस माहिती वाचायला मिळते. डुंगी च्या (छोटी होडी) आकाराची अजस्र पानं हे या कमळाचं मुख्य वैशिष्ट्य. पानाचा व्यास दोन मीटरहून अधिक, जाडी जवळपास एक ते दोन मिलिमीटर, आणि वाढीचा वेग ताशी एक इंच! पूर्ण वाढलेलं राजकमळाचं पान सहाशे ते सातशे चौरस फूट भरतं. शिरा व बरगड्यांमुळे निर्माण झालेली जाळीदार नक्षी पानाच्या खालच्या भागाला शोभा आणते.     कमळाचं परागण भुंग्यांमार्फत होतं. ज्या रात्री फूल उमलतं त्या रात्री त्याचा रंग धवल असतो. दुसऱ्या दिवशी त्यावर सुरेख गुलाबी रंग चढतो. न मोडता, न वाकता हे प्रचंड पान १०० ते १२५ किलो वजन पेलू शकतं!     सानेबाईंनी ब्राझीलमधील टुपी-ग्वारानी समाजात या फुलाविषयी प्रचलित असलेल्या लोककथेचा उल्लेख केला आहे, ती अशी: दूरवरच्या टेकड्यांवर चंद्रदेव दिसतो. रात्री तो आपल्या प्रियतमांबरोबर भटकंती करतो. पृथ्वीवरील कुणी सुंदर स्त्री त्याच्या नजरेत भ...

***प्रस्तुत लेखन माझे नाही व त्याद्वारे कोणत्याही स्वरूपात मोबदला मिळवण्याचा माझा हेतू नाही ***  * ईमेल-खातं बददल्यामुळे जुनीच पोस्ट पुन्हा प्रसिद्ध करतेय. *     चिं. विं.च्या "आमचा पण गांव " (प्रथम प्रथमावृत्ती : १९५२, कॉन्टिनेन्टल प्रकाशन) या पुस्तकातील उतारा:    ......आम्ही परत घरी  येण्यास निघालो; थोड्याच वेळात अंधार पडणार होता. हरणगावात स्थानिक स्वराज्य अथवा नगरपालिका नव्हती, त्यामुळे रस्त्यात रात्री दिवे नसत. त्यातून ते दिवस घासलेटाच्या टंचाईचे आणि ब्लॅकआऊटचे (दुसऱ्या महायुद्धाचे) असल्याने नगरपालिका असती तरी तिने काय दिवे लावले असते म्हणा! आम्ही बाहेर पडून चार पावले गेलो नाही तोच उलट बाजूने गावातील गायी-म्हशींचा जंगी कळप येऊन त्याने सगळी वाट अडवून टाकली होती म्हणून आम्ही बाजूस उभे राहिलो. गाई येताना विशिष्ट जागेशी थबकून भुईवरचा एक काळा पदार्थ हुंगून तो टाळून जात होत्या. आम्ही न्याहाळून पाहिले, तेव्हा दिसले की ते एक महिन्याहून कमी वयाचे कुत्र्याचे पिलू आहे. आपल्या दोन्ही बाजूंनी एक-सारख्या पसार होणाऱ्या त्या प्रचंड प्राणसंकटाने ते पिलू घाबरू...

*हा ललितलेख एका दिवाळी अंकात वाचला. मनाला भावला. त्यातील काही अंश. सदर लेखनावर स्वामित्व हक्क सांगण्याचा, वा त्यापासून कोणतेही आर्थिक-व्यावसायिक लाभ मिळवण्याचा माझा हेतू नाही.   ईमेल-खातं बददल्यामुळे जुनीच पोस्ट पुन्हा प्रसिद्ध करतेय. *   अवचिता परिमळु    राणी दुर्वे   आडवाटेचा महाराष्ट्र पाहण्याच्या हौसेपायी सुखाचा जीव दुःखात घालून प्रवासाला निघालो होतो. दिवसभराच्या एस.टी.च्या प्रवासाने अंग आंबल्यासारखे झाले होते. संध्याकाळ होत आली होती. एकदाचा प्रवास संपावा आणि कुठेतरी जाऊन पडावे इतकीच इच्छा उरली होती. एस.टी.चा कुबट वास आणि त्यात मिसळलेले अनेक वास... पोटात ढवळत होते.    माळशेज घाट पार करून एका ठिकाणी एस.टी. थांबली. बस थांबताच धडपडत आम्ही बाहेर पडलो. श्वास भरून आधी मोकळी हवा पिऊन घेतली. खेड्याचे नाव आता आठवत नाही. ऑफिसमधल्या एका माणसाच्या ओळखीने एक पत्ता मिळाला होता. तिकडची वाट धरली. घर गाठले. चांगले नांदतेगाजते शेतकऱ्याचे घर होते. संध्याकाळच्या उजेडात एखाद्या चित्रासारखे दिसत होते. गायीगुरे, मोकळी बैलगाडी, बकऱ्या, कोंबड्या, मुले-माणसे सगळे...

  * ईमेल-खातं बददल्यामुळे जुनीच पोस्ट पुन्हा प्रसिद्ध करतेय. *     मराठीतील चांगले चांगले शब्द आता दृष्टिआड होत आहेत. यात वृत्तपत्रांची जबाबदारी आहेच; वृत्तपत्रं रूढ, धोपटमार्गी शब्द वापरतात. यात त्यांचा दोष नाही. वाचकाला जे समजेल, सवयीचे असेल अशा मर्यादित शब्दभांडारावर वृत्तपत्रांचा गाडा चालतो. वाचकांना तसदी नको असते. तेच ते शब्द पुन्हा पुन्हा वाचण्याची प्रवृत्ती असते. या परिस्थितीत उत्तमोत्तम, समर्पक शब्द बिनवापरामुळे नाहीसे होत आहेत. सामाजिक बदलाच्या रेट्यामुळे लोक काही शब्द वापरायला घाबरतात. निरुपद्रवी शब्द वापरण्याकडे पत्रकार-लेखकांचा अप्रत्यक्षपणे कल असतो. मी मागेही सांगितलं आहे की ही प्रवृत्ती घातक आहे. नेणीवेतील (unconscious) भावना व दृष्टिकोन जितक्या प्रमाणात प्रकाशात येतील तितकं आपलं गंडग्रस्त (neurotic) मन मोकळेपणाने श्वास घेऊ शकेल. सांस्कृतिक स्वातंत्र्याचा हा एक मार्ग आहे. सरकारी भाषेत, व्यासपीठावरून केलेल्या भाषणात स्वातंत्र्याचा फक्त देखावा असतो. आपलं अनकॉन्शस मन जुन्या सवयी सोडायला तयार नसतं. कॉन्शस व अनकॉन्शस (जागृत व सुप्त मन) यांमधे आपल्या...

* ईमेल-खातं बददल्यामुळे जुनीच पोस्ट पुन्हा प्रसिद्ध करतेय. *       ज्युलिआं   मुक्ता 'असरार'   ती जागी झाली तेव्हा दुपार कलली होती. उन्हाचा उभा आयत खिडकीतून आत आला होता. छतापासून डागडुजीला आरंभ केल्याप्रमाणं जुनाट वॉलपेपर उजळवत हा पट्टा पलंगात उतरला होता. उन्हात माखलेल्या पावलाकडे, नखांच्या अस्फुट तकतकीकडे पहात ती जागीच पडून राहिली.    कॅबरेत गाऊ लागल्यापासून सकाळ होताना पाहणं दुरापास्त होतं, त्यावेळी ती गाढ झोपेत असे. मोठ्ठ्या पंपांतून रस्त्यांवर पाणी मारणारे स्वच्छता कर्मचारी, दुचाकी उडवत जाणारे पेपरवाले, गल्लीच्या तोंडाशी एखादा 'शुमान' लाँड्री ट्रक थांबल्यानं ट्रॅफिकला बसणारं बूच, त्यावरून होणारी बाचाबाची, चामडी दप्तरं एकमेकांवर उगारत धावणारी शाळकरी पोरं, हिवाळ्यात स्वच्छ ऊन पडल्यास 'काफे कोसार'बाहेर पत्ते कुटत बसणारे म्हातारे... तिच्या जाणिवेत या दृष्यांना अस्तित्व उरलं नव्हतं - तसं पाहता त्यामुळं काही बिघडत नव्हतं. सकाळ रोजच उगवत होती, दुपारही होत होती. दुपारभर आन्हिकं, घरगुती कामं, खरेदीबिरेदी उरकून संध्याकाळी ती कॅबरेत पहोचत असे. ही...

  * मूळ कथा माझी नाही, तीतून कसलाही लाभ मिळवण्याचा माझा उद्देश नाही  ईमेल-खातं बददल्यामुळे जुनीच पोस्ट पुन्हा प्रसिद्ध करतेय. *   अदलाबदल   मूळ इटालिअन कथा: झुम्पा लाहिरी इंग्रजी भाषांतर: अ‍ॅन गोल्डस्टीन मराठी भाषांतर: मुक्ता 'असरार'     एक बाई होती - व्यवसायाने भाषांतरकार. ती जशी होती त्याहून वेगळं व्हायचं होतं तिला - कुणी निराळीच व्यक्ती. म्हणजे विशिष्ट व्यक्तिरेखा नव्हती डोक्यात, पण तिची तशी इच्छा होती खरी. भाषांतरकार बाईला मित्रमंडळी होती, घरदार, नोकरी होती. जवळ पुरेसा पैसाअडका होता, तब्येत ठणठणीत होती. दैवदयेनं ती सुखी होती, व त्याबद्दल कृतज्ञदेखील होती. ज्या गोष्टींमुळं ती इतरांहून भिन्न ठरत असे त्यांचा मात्र तिला जाच होई. उदाहरणार्थ, आपल्या चीजवस्तू तिच्या डोळ्यांत सलत असत, कारण प्रत्येक वस्तू; तिच्या मालकीची प्रत्येकच गोष्ट तिच्या अस्तित्वाचा दाखला देत असे, तिच्या असण्याला उठाव देत असे. गतकाळातील घटनाप्रसंग आठवताच तिला रुखरुख वाटे - 'हे जरा निराळ्या प्रकारे घडतं तर बरं झालं असतं'.   'अपुरी, अधुरी आहे मी - पुस्तकाच्या कच्च्या खर्ड्या...

I tell my love: At least this time go easy.  Don't ride Time, don't even bother with it. Time's such a loser.  Let him pass by. Let him hear our sighs, our laughter, our rage, our shrieks of pleasure and bitter wails as he marches down the alley. They shall chase him away. They shall haunt him.    Art: Alexander Golovin

  * I am re-posting this old post due to change of email account. *   ...The sport of writing a song, a tightly organized genre, is not to smuggle in specifically subversive subtext when the censors aren’t looking but to make the subversive emotions universal enough not to need a subtext.   ...'All art aspires to the condition of music', Walter Pater wrote. All music dreams of becoming another kind of music. Art songs dream of becoming pop songs and pop songs dream of becoming folk songs, too familiar to need an author. We hear Cole Porter now without knowing that it’s Porter we’re hearing. He sublimated his suffering into his songs, until the songs are all we have, thereby achieving every artist’s dream, to cease to be a suffering self and become just one of those things we share.  - Adam Gopnik, from his New Yorker article on Cole Porter      

बिन्तांग कुमुद मनोरमा नयासा बंगवासी आप्रुका  विदिश जंतर मंतर रीजन्सी आरम यंत्रयोग देवांगिनी  गुस्ताखी लोलना पुर्णिमा सावला-निवास   ('सावला' या आडनावावरून) सामदा  फुल परी स्वीट मार्ट  खरी पेढ़ी  शांतश्री येना  शेफालिका  राम भरोसे हॉटेल स्मॅश हाउस  (एका वीज कंपनीची तीन-मजली इमारत!) चिंधी इंटीरिअर्स  सुदाम्याचे पोहे अपार्टमेंट बुटका लाँड्री  

  * ईमेल-खातं बददल्यामुळे जुनीच पोस्ट पुन्हा प्रसिद्ध करतेय. *     श्री. अरुण फडके (१९६० - २०२०) हे मराठी शुद्धलेखन, कोशनिर्मिती इ. क्षेत्रात कार्यरत असणारे लेखक, अभ्यासक होते.  मार्च २०१८  रोजी पुण्याच्या फर्गसन महाविद्यालयात श्री. फडके यांचं 'मराठी परिभाषा: कशी नसावी-कशी असावी' नामक व्याख्यान झालं. व्याख्यानानंतर आमच्यात घमासान चर्चा / वाद झाला. वेळेअभावी प्रत्यक्ष मांडता न आलेलं कौतुक, आक्षेप व शंका यांची टिपणं काढून मी श्री. फडक्यांना ईमेलवर पाठवली. त्यांच्याकडून मला उत्तर आलं नाही. असो. ही टिपणं खालीलप्रमाणे:   भाषेबाबत झपाटून काम करणाऱ्यांतले एक म्हणून श्री. फडके यांचं कौतुक आहे. पण 'मराठीची इंग्रजीशी तुलना करू नये' म्हणतानाच सतत इंग्रजीशी स्पर्धा करण्याचा त्यांचा आवेश ('मराठीतील धातूंची संख्या इंग्रजीहून वाढली पाहिजे' वगेैरे) मला पटला नाही. दोन्ही भाषांचा जन्म व विकास भिन्न पद्धतीने झाला असताना मुळी स्पर्धात्मक तुलना करण्याचं कारण काय? भाषांचा लोप होण्याला भाषांमधील हेवेदावे, भाषांबद्दल उच्चनीचतेच्या भावना सर्वाधिक कारणीभूत आहेत असं मी म...

  * I am re-posting this old post due to change of email account. *     QUESTION: What is the middle path?   ALAN WATTS: Middle path is the path that cannot be shown, that no one else can lead you on. It is the one you discover for yourself.  

  * ईमेल-खातं बददल्यामुळे जुनीच पोस्ट पुन्हा प्रसिद्ध करतेय. *      विळीचे दात रक्तच रक्त कल्पनेत फक्त    - मुक्ता 'असरार'   © मुक्ता असनीकर

 * ईमेल-खाता बदल देने कि वजह से पुरानी पोस्ट फिर से प्रकाशित कर रही हूँ। *     बहुत हुआ पीठ सहलाना । मार दो लत्ती कि गले में जो रुँधा पड़ा है बाहर निकल आए । थोड़ी साँस पिला दो,  वो नाम फिर से याद दिला दो मुझे, और अपना काम भी ।     - मुक्ता 'असरार'    © मुक्ता असनीकर

  * ईमेल-खाता बदल देने कि वजह से पुरानी पोस्ट फिर से प्रकाशित कर रही हूँ। *     अब जो है सो 'असरार' है दबा-गड़ा प्यार है  ज़मीं तले हमारी गुमाँ के पत्थर सख़्त डर के बहुत भारी हटाने हैं - मदद चाहिए तुम्हारी     - मुक्ता 'असरार' © मुक्ता असनीकर

  * ईमेल-खाता बदल देने कि वजह से पुरानी पोस्ट फिर से प्रकाशित कर रही हूँ। *   ख़ाली बर्तन सी रात दूध सी उबाल हमारी बातों में  और खटाई समय की| झीनी परत बिछी है अज्ञात की| हम चाहते हैं छेना रह जाए  बस, पानी बह जाए| कितना कुछ किया जा सकता है इस कितनेकुछ के साथ: गूँधकर, गोल बना कर चाशनी में उबाला जा सकता है| ग्रेवी में डाला जा सकता है निचुड़ा हुआ काट कर,  या भरा जा सकता है पकौड़ों में  जो तलने का मूड हो तुम्हारा| खाया जा सकता है यूँही खड़े-खड़े,  बहस करते करते| 'नेट पे देखो न...' 'हम्म..... वाइफाइ नहीं चल रहा|'  'अरे? अभी तो चल रहा था|'  'तो तुम ही देख लो न|'  'फोन चार्ज हो रहा है बेडरूम में| बैटरी लगभग ख़त्म हो चुकी थी|' '...पराठें बना दूँ? क्या कहती हो?'  '...नहीं नहीं, पुलाव मुझे पसंद नहीं|' '...सुबह की बची हुई सब्जी के साथ मिला लें?' जो भी हो,  बहतर होगा यदि कितनाकुछ ताज़ा खा लें|    - मुक्ता 'असरार' © मुक्ता असनीकर  

  * ईमेल-खातं बददल्यामुळे जुनीच पोस्ट पुन्हा प्रसिद्ध करतेय. *      पार्वती बाउल यांच्या एका मुलाखतीतून वेचलेले काही परिच्छेद:    लहानपणी कानांवर बाउल संगीत कधी पडलं नव्हतं. सोळा वर्षांची असताना दृष्यकला शिकण्यासाठी रेल्वेने शांतिनिकेतनला निघाले होते. माझा भाऊ आणि मी गाडीत बसलो होतो. एक अंध बाउल साधू डब्यात चढला. त्याची नजर विलक्षण भासली मला, कारण आख्ख्या बोगीतला सर्वांत निःशंक, निर्धास्त मनुष्य होता तो! त्याच्या हातात एकतारा होता. एकताऱ्याला भोपळ्याच्या जागी काय असेल? - बेबी-फूडचा टिनपाट डबा! त्यामुळं चांगलाच टणत्कार होत होता. तार छेडली जाताच...कसलीशी अनुभूती आली. जणू सारंकाही विरून गेलं. डब्यातील इतर सर्व आवाज कुठच्या कुठे गायब झाले. (भारतातल्या रेल्वे फलाटांवर, गाड्यांमधे किती गोंगाट असतो, बहुधा पाहिलं असेल तुम्ही: विक्रेत्यांच्या आरोळ्या - ‘चहा घ्या चहा', 'पोहे घ्या पोहे’!) समस्त कोलाहल नाहीसा झाला. केवळ एकतारा घुमू लागला. साधू गाऊ लागला, जणू दूरदेशीहून साद घालणाऱ्या आवाजात. का कोण जाणे, चिरपरिचित वाटला तो सूर. कुठंतरी नेतोय आपल्याला, असं वाट...