कमलतारा - एक ब्राझिलियन लोककथा

  * ईमेल-खातं बददल्यामुळे जुनीच पोस्ट पुन्हा प्रसिद्ध करतेय. *

 

वनस्पतितज्ञ प्रा. हेमा साने यांच्या 'कमळ' नामक पुस्तिकेत राजकमळाबद्दल (जायंट वॉटर लिली - Victoria amazonica / Victoria regia) सुरस माहिती वाचायला मिळते.

डुंगीच्या (छोटी होडी) आकाराची अजस्र पानं हे या कमळाचं मुख्य वैशिष्ट्य. पानाचा व्यास दोन मीटरहून अधिक, जाडी जवळपास एक ते दोन मिलिमीटर, आणि वाढीचा वेग ताशी एक इंच!

पूर्ण वाढलेलं राजकमळाचं पान सहाशे ते सातशे चौरस फूट भरतं. शिरा व बरगड्यांमुळे निर्माण झालेली जाळीदार नक्षी पानाच्या खालच्या भागाला शोभा आणते.

 

 

 न मोडता, न वाकता हे प्रचंड पान १०० ते १२५ किलो वजन पेलू शकतं!

कमळाचं परागण भुंग्यांमार्फत होतं. ज्या रात्री फूल उमलतं त्या रात्री त्याचा रंग धवल असतो. दुसऱ्या दिवशी त्यावर सुरेख गुलाबी रंग चढतो.

 

 

सानेबाईंनी ब्राझीलमधील टुपी-ग्वारानी समाजात या फुलाविषयी प्रचलित असलेल्या लोककथेचा उल्लेख केला आहे, ती अशी:

दूरवरच्या टेकड्यांवर चंद्रदेव दिसतो. रात्री तो आपल्या प्रियतमांबरोबर भटकंती करतो. पृथ्वीवरील कुणी सुंदर स्त्री त्याच्या नजरेत भरली, तर तिला तो जादूनं आकाशातील चांदणी करतो. 

'पाजे' टोळीच्या प्रमुखाची कन्या, हिला चांदणी होण्याच्या कल्पनेनं भारून टाकलं होतं. रात्री सारे झोपी गेल्यावर ही मुलगी आकाशातील चंद्रापाठोपाठ जमिनीवरून भटकत राही, अगदी टेकड्याही चढून जाई - चंद्राच्या नजरेस पडण्याच्या ईर्ष्येने.

पण ही मुलगी चंद्राच्या नजरेस पडलीच नाही. तिचं आर्जव चंद्रापर्यंत पहोचलं नाही.

 

एके रात्री तळ्यात चंद्राचं प्रतिबिंब पडलेलं पाहून त्या वेडीला वाटलं, चंद्र आपल्याला घेऊन जाण्याकरता खाली उतरलाय! तिनं तत्क्षणी तळ्यात उडी घेतली. त्यानंतर ती कधीच कुणाला दिसली नाही.

ही गोष्ट चंद्राच्या कानी गेली तेव्हा त्याला अपार दुःख झालं. आता तो तिला चांदणी करू शकणार नव्हता. मग तिला त्यानं जलतारा बनवलं. हा 'जलतारा' म्हणजेच राजकमळ - शुभ्र, सुगंधी, रात्री उमलणारं व दुसऱ्या दिवशी गुलाबी होणारं!